เจ-มังสวิรัติ-วีแกน: 3 วิถีต่างรสชาติที่ไม่มี ‘เนื้อ’ เป็นส่วนประกอบ

เรื่องและภาพ : ณัฐกมล สิทธิวงศ์

เทศกาลกินเจมาถึงทั้งที ต้องได้กิน…..อยู่ร่ำไป

พอจะเดาออกกันมั้ยคะว่าหมายถึง “ผัดหมี่” หรือ “ผัดหมี่ซั่วเจ (斋炒米线; Zhāi chǎo mǐ xiàn)” เมนู signature ประจำเทศกาลที่จัดขึ้นเพื่อคนไทยเชื้อสายจีนผู้ไม่กิน ‘เนื้อ’ โดยเฉพาะ อันประกอบไปด้วยเส้นหมี่ซั่วสีเหลืองที่ผัดเข้ากับเต้าหู้ กะหล่ำปลี แครอท และเห็ดหอม พร้อมด้วยถั่วแขกหรือกุยช่าย กลายมาเป็นจานที่รสชาตินัวๆ ไม่เผ็ด ไม่เค็ม และไม่หวานจนเกินไป ตามความตั้งใจของผู้ที่กินเจ

ผู้ที่กินเจนั้น ต้องงดรับประทานเนื้อสัตว์ทุกชนิด งดไข่ นม เนย รวมไปถึงอาหารรสจัดและมีกลิ่นฉุน ทำให้ผู้ที่กินเจมีวิถีการกินไม่ต่างจากผู้ที่เป็นมังสวิรัติ (素食者; sùshí zhě หรือ vegetarian) เท่าไหร่ แม้จะไม่ได้เข้มงวดเท่ากับการเป็นวีแกน (vegan) ที่ครอบคลุมไปถึงการงดใช้ผลิตภัณฑ์ต่างๆ ที่เกี่ยวข้องหรือมาจากสัตว์ก็ตาม แต่แน่นอนว่าเมนูที่คนทั้งสามสายเลือกรับประทาน ย่อมต้องมีรายละเอียดที่แตกต่าง

แล้วพวกเขาแต่ละคนชอบกินอะไรกันบ้าง

“ชอบกินแต่ของทอด กับที่เป็นแป้งกรอบๆ ค่ะ”

คุณธนารีย์ ชื่นวงศ์นาม (แทน) นักศึกษาคณะวารสารศาสตร์และสื่อสารมวลชน ปี 4 ผู้ที่กินเจตามเทศกาลทุกปี ตามประสาลูกสาวบ้านคนไทยเชื้อสายจีน ตอบด้วยน้ำเสียงปนขำ “เราเริ่มกินเจตั้งแต่มัธยมปลาย หลักๆ ก็เป็นเพราะนับถือเจ้าแม่กวนอิม แล้วคนที่บ้านก็มีเชื้อสายจีนด้วย เลยไม่กินเนื้อวัวกัน เราชอบกินเนื้อสัตว์นะ แค่ไม่เคยกินเนื้อวัวเฉยๆ ตอนไปกินชาบูกับเพื่อนก็ใส่ลงในหม้อเดียวกันนี่แหละ แต่ก็ซดน้ำซุปไปด้วยอยู่ดี (หัวเราะ) ไม่รู้ว่าจะนับเป็นกินเนื้อได้มั้ย

“ช่วงแรกที่เริ่มกินเจ เรากินได้แค่โปรตีนเกษตรที่คล้ายกับเนื้อสัตว์ เพราะมันกินง่าย เลยชอบกินแต่ของทอดกับที่เป็นแป้งกรอบๆ มากกว่าอย่างอื่น อย่างผัดหมี่เจที่มักจะใส่เห็ดมาให้ เราไม่ชอบกิน เลยเลือกกินแค่เส้นกับผัก ซึ่งก็รู้สึกกินเยอะกว่ามื้อปกติอยู่เหมือนกัน เพราะกินเจแล้วมันหิวเร็ว

“ปกติแม่เราจะเป็นคนซื้อให้กินเพราะรู้ว่าร้านไหนอร่อย โดยเฉพาะที่อยู่แถวตลาดน้อยในเยาวราช อย่างร้าน Hongkong Noodle เลยไม่ค่อยได้ทำกินเอง แต่ญาติฝั่งแม่ที่มีเชื้อสายจีนเหมือนกัน เวลาเขาทำผัดหมี่ เขาก็เอามาแบ่งให้กินด้วย ส่วนเมนูที่เราเคยซื้อก็มีแป้งทอด ที่ข้างในเป็นข้าวโพด เผือก อันนั้นชอบมาก คล้ายๆ ปอเปี๊ยะ แป้งมันหนึบดี แล้วก็เคยกินที่ทำเลียนแบบเนื้อจริงๆ ซึ่งไม่อร่อย พอกัดเข้าไปมันก็จะนิ่มๆ หยึยๆ เหมือนเต้าหู้เลย ข้าวยำไก่เจก็ด้วย กินครั้งเดียวพอ

“แม่เราจะให้กินเจอยู่ประมาณ 9-10 วัน แต่มีอยู่วันหนึ่งเมื่อปีก่อน เราตื่นมาสั่งเบอร์เกอร์หมูกิน แต่นึกขึ้นได้ว่าตัวเองกำลังอยู่ในช่วงกินเจ เลยไปบอกแม่ แต่แม่ไม่ว่าอะไรนะ ก็คนมันลืมนี่”

ดูท่าแล้วเจ้าตัวคงไม่ได้เคร่งกับการกินเจมากเท่าไหร่ และเมื่อถามว่าสนใจจะกินเจหรือกินมังสวิรัตินอกเทศกาลด้วยหรือไม่ เธอก็ตอบทันทีว่า “คงไม่หรอก แค่กินตามเทศกาลก็แทบจะไม่รอดแล้ว แต่ถ้าแม่ซื้อให้เราก็กินหมดค่ะ”

“ชอบเมนูน้ำพริกเห็ดหอมเจ สูตรคลีนค่ะ ทำ (กินเอง) บ่อยมาก”

ขณะที่สายกินเจไม่ชอบรับประทานเห็ด คุณกรสรวง ตรีโสภณกุล (แพน) Influencer ด้านการทำอาหารเจ-มังสวิรัติ (ig: @veggiediaryth) ที่ขยันคิดสูตรเมนูใหม่ๆ มานำเสนอผู้ที่ติดตามอยู่ กลับรู้สึกชอบจนยกให้เป็นเมนูโปรดและทำขายไปด้วย พร้อมทั้งแนะนำเมนูที่สามารถ ‘ตก’ คนเข้าร่วมวิถีเดียวกันได้อย่าง ‘เต้าหู้ลูกเขย’ เพราะอร่อยและกินง่าย

“เราเริ่มต้นกินมังสวิรัติจากเทศกาลกินเจค่ะ ปกติก็กินเจทุกปี แต่มีอยู่ปีหนึ่งที่คิดขึ้นมาว่า อยากกินต่อไปเรื่อยๆ ไม่มีกำหนดหรอกว่าถึงเมื่อไหร่ จากวันนั้นมาถึงวันนี้ก็ 8 ปีแล้วค่ะ เมื่อก่อนคิดอยู่ตลอดว่าไม่อยากกินเนื้อสัตว์เลย แต่ก็ไม่กล้าออกจาก comfort zone จนวันหนึ่งเราก็เปลี่ยนความกลัวเป็นความกล้า กล้าที่จะลงมือทำ แล้วสิ่งที่ได้กลับมาก็คือความสุขทางใจที่แท้จริง เราไม่เสียใจเลยที่เลือกเดินทางนี้ มันทำให้เห็นคุณค่าของชีวิต และไม่ต้องรู้สึกผิดกับสัตว์เหมือนเมื่อก่อนอีกแล้ว

“เราคิดว่ามนุษย์สามารถมีชีวิตอยู่ได้โดยไม่ต้องพึ่งพาเนื้อสัตว์ ไม่ต้องฆ่าสัตว์เลย เพราะกินอะไรก็อิ่มเหมือนกัน อาหารจากพืชเป็นของขวัญจากธรรมชาติที่มอบให้กับมนุษย์ และมีประโยชน์ต่อร่างกายมากกว่าเนื้อสัตว์ การเป็นมังสวิรัตินอกจากจะทำให้รู้สึกสบายใจ ยังมีสุขภาพดีที่เป็นผลพลอยได้ แล้วก็ดีต่อสิ่งแวดล้อมด้วย แม้ว่าการกินมังสวิรัติจะเป็นแค่จุดเล็กๆ ในสังคม แต่เราเชื่อว่ามันสามารถช่วยชีวิตสัตว์ได้ไม่มากก็น้อย

“ตอนที่รู้สึกท้อกับการเป็นมังสวิรัติ ก็คือเวลาไปต่างจังหวัด (ส่วนใหญ่ภาคอีสาน) แล้วไม่มีร้านอาหารเจ หรือ มังสวิรัติให้กิน จนต้องสั่งร้านอาหารตามสั่ง แล้วคนขายก็ไม่รู้จักว่ามังสวิรัติคืออะไร หลังๆ เลยเลือกพกอาหารไปกินเองทุกที่ หรือถ้าเลือกกินที่ร้านอาหาร จริงๆ ก็มีอยู่ไม่กี่ร้าน เพราะร้านเจส่วนใหญ่ใส่น้ำมัน ผงชูรสเยอะ ร้านที่ถูกใจจะเป็นร้านอาหารมังสวิรัติที่สันติอโศก ราคาไม่แพง และอาหารมีคุณภาพ ไม่ใช้เนื้อสังเคราะห์มากนัก”

เมื่อถามว่าอยากจะผันตัวไปเป็นวีแกนหรือมังสวิรัติสายอื่นบ้างมั้ย ก็ได้คำตอบว่า “ตอนนี้เป็นมังสวิรัติ ยังทานไข่อยู่ แต่ไม่ทานนมวัว อนาคตก็อยากเป็นวีแกนค่ะ”

“อาหารที่เราชอบกินมากๆๆ คือ ซุปกิมจิกับบิบิมบับ (ข้าวยำเกาหลี) แบบวีแกนค่ะ”

คุณภัทธิยา ภวสุริยกุล (แพรว) นักศึกษามหาวิทยาลัย Vrije Universiteit Brussel ที่แม้ตัวจะอยู่ไกลถึงเบลเยียม แต่ใจกลับยกให้เมนูขึ้นชื่อจากแดนเกาหลีใต้เป็นวีแกนจานโปรดเสียแทน

“ก่อนจะมาเป็นวีแกนเราเคยกินมังสวิรัติมาก่อนค่ะ เรื่องก็คือเพื่อนเอาสารคดีเรื่อง What the Health กับ Cowspiracy บน Netflix มาให้ดู เลยหันมากินมังสวิรัตินับแต่นั้น แต่ก็มีเพื่อนอีกคนที่เป็นวีแกนด้วย เราเลยลองหาข้อมูลเกี่ยวกับวีแกนดูเพราะอยากลองบ้าง พอลองมาเรื่อยๆ ก็เลยกินวีแกนมาจนถึงทุกวันนี้ค่ะ

“เรารู้สึกว่าการเป็นวีแกนหรือการไม่กินเนื้อสัตว์มันจำเป็นต่อมนุษย์ เพราะว่าหนึ่งในสิ่งที่ทำให้โลกร้อนคืออุตสาหกรรมปศุสัตว์ การจะผลิตเนื้อสัตว์แต่ละทีใช้น้ำและทรัพยากรเยอะมากพอๆ กับที่ปล่อยแก๊สคาร์บอนไดออกไซด์เลย นอกจากนี้ก็ช่วยลดปริมาณการฆ่าสัตว์ลงได้ แล้วก็ช่วยให้สุขภาพเราดี เพราะกินผักบ่อยขึ้น

“สำหรับเรา ความลำบากของวีแกนอยู่ที่การหาอาหารกินได้ยากค่ะ ถึงจะมีร้านวีแกนเพิ่มมากขึ้นแล้ว แต่ก็ยังถือว่าหายากอยู่ดี ชีวิตการเป็นวีแกนในไทยกับต่างประเทศเลยต่างกันพอสมควร เพราะที่ต่างประเทศจะมีสินค้าวีแกนให้เลือกหลากหลายมากกว่า โดยเฉพาะในยุโรป เช่น เยอรมัน จะมี option เยอะมาก ส่วนที่ไทยน่าจะมีให้เลือกน้อยกว่า แถมราคาอาหารวีแกนก็ค่อนข้างสูงด้วย

“ถ้าอยู่ต่างประเทศจะสามารถซื้ออาหารวีแกนได้จากซุปเปอร์มาร์เก็ตเลย ผลิตภัณฑ์วีแกนที่ชอบที่สุดคงจะเป็นนมโอ๊ตของ Alpro อาหารที่เราชอบกินมากๆๆ คือซุปกิมจิกับบิบิมบับแบบวีแกนค่ะ ส่วนร้านอาหารที่ชอบคงจะเป็นอาหารไต้หวันแบบวีแกน แต่ร้านอาหารวีแกนในไทยที่ชอบก็มีนะคะ ชื่อร้านว่า Veganerie ค่ะ

“เราชอบการเป็นวีแกนตรงที่มันช่วยให้ระบบขับถ่ายดีขึ้น ทำให้รู้ว่าอาหารอร่อยไม่จำเป็นต้องเบียดเบียนสัตว์ แล้วก็ทำให้ได้เรียนรู้เกี่ยวกับคุณค่าทางอาหารเยอะมาก เพราะต้องดูว่าควรกินอะไรยังไงบ้างถึงจะได้สารอาหารครบ แต่ถ้าถามเรา เราอยากจะเปลี่ยนมาเป็นมังสวิรัติที่ทานไข่และนมได้แทนค่ะ ด้วยความที่เราเป็นนักเรียน เวลาหิวมากๆ หรือรีบ เราไม่สามารถมานั่งคัดได้ว่าอันไหนเป็นวีแกนหรือไม่เป็นวีแกนบ้าง และการเป็นวีแกนจำเป็นต้องเตรียมอาหาร หรือคิดเรื่องอาหารไว้ล่วงหน้าเสมอ เผื่อเราไปในที่ที่ไม่มีอาหารวีแกนขาย” 

แม้ว่าการกินเจ เป็นมังสวิรัติ หรือเป็นวีแกนจะเป็นสายไม่เอาเนื้อเหมือนกัน แต่ก็มีรายละเอียดข้อควรคำนึงที่ต่างกันไม่มากก็น้อย และไม่ว่าเหตุผลของแต่ละคนที่เลือกกินจะเป็นการกินตามความเชื่อทางศาสนา เพื่อสุขภาพ เพื่อสัตว์หรือสิ่งแวดล้อมก็ตาม แต่สิ่งหนึ่งที่เราต้องมั่นใจให้ได้ก่อนก็คือ เราควรจะมีความสุขกับวิถีการกินที่เราเป็นคนเลือกเองจริงๆ

• Facebook
• Twitter
• Line